रब्बी हंगामात rajma ( kidney bean ) शेती ठरते खूप फायदेशीर .
Rajma मध्ये प्रथिने व जीवनसत्व भरपूर प्रमाणात असल्यामुळे ठिकठिकाणच्या बाजार पेठेमध्ये चांगलीच मागणी आहे .तुम्हाला राजमाची लागवड करायची असेल तर कोणत्या गोष्टीची आवश्यकता आहे हे आपण बघू या.
देशात जम्मू काश्मीर, हिमाचल प्रदेश , उत्तरप्रदेश , बिहार , ओडिसा, राज्यात जास्त प्रमाणात राजमाची लागवड केली जाते.आता महाराष्ट्र तही मागील 3 ते 4 वर्षापासून रब्बी हंगामात पश्चिम महाराष्ट्र आणि उत्तर महाराष्ट्रातील काही जिल्या मध्ये या पिकाच च क्षेत्र वाढतंय.
कारण मागील काही वर्षांपासून हरभरा उत्पादनात पिकाला घट येत आहे म्हणून हे पीक हरभरा पिकाला उत्तम पर्याय ठरू शकते.
आपल्याकडे जस वरण भात प्रसिद्ध आहे तस उत्तरे कडे राजमा चावल हा प्रसिद्ध पदार्थ आहे त्यामुळे मागणी जास्त असल्यामुळे या पिकाच उत्तरेकडे जास्त उत्पादन होत
rajma शेती करण्यापूर्वी :
या शेती साठी जास्त संसाधांची गरज लागत नाही
कोणत्याही प्रकारच्या माती मध्ये येणारे पीक म्हणजे राजमा
शेतकरी कोणत्याही प्रकारच्या माती मध्ये या ( kidney bean) पिकाची लागवड करू शकतात.
शेती मध्ये जास्त पीक घेण्यासाठी जास्त पाणी हवे असते असे नाही, कमी पाण्यात पण राजमा लागवड successful ठरते.
लागवडीची वेळ : रब्बी हंगाम ऑक्टोंबर ते नोव्हेंबर मध्ये
माती ची pH level 6 असावी
अनुभवी शेतकरी मंडळी च्यानुसार प्रति एक हेक्टर लागवड करण्यासाठी टोकण पद्धतीने 25 ते 30 किलोग्रम बियानाची गरज पडते
बियाणे लावल्यानंतर 65 दिवसामध्ये राजमा ची पहिली कापणी किंवा पीक काढणी आपण शेतकरी करू शकतात.
rajma चे रोप तयार करणे :
rajma ची लागवड शेतकरी दोन प्रकारे करू शकतात , एक म्हणजे नर्सरी मध्ये रोप तयार करून नंतर शेतात लागवड करायची किंवा Direct संकरित बियाणे शेतामध्ये विशिष्ट अंतरावर लावायचे,आणि त्याची लागवड करायची
rajma शेती (kidey beans farming)साठी जमीन कशी असावी :
rajma शेती करण्यासाठी जमीन साधारण असली तरी पण चालते.राजमा ( kidney beans ) साठी लागवड करण्याआधी एकदा नागरणी करणे गरजेचे असते . नागरणी झाल्यानंतर ट्रॅक्टर क्या मदतीने किंवा बैलाच्या मदतीने वखरणी करून घेणे , त्यामुळे जमीन नरम आणि भुसभुशीत राहते .
दोन दिवस त्या जमिनीमध्ये स्प्रिंकरल लावून पाणी सोडावे , त्या जमिनीला पाणी दिल्यामुळे त्यातील सर्व जुने गवत आणि दुसरे जुने पीक उगुन बाहेर येते. त्याचा फायदा असा की एरंडी लागवडी नंतर पिकामध्ये कमी प्रमाणात गवत उगते, आणि झाड चांगल्या प्रकारे वाढते.जमिनीचा PH level 6 असावी , नसेल तर खतांचा वापर करून PH level 6 करून घ्यावी . राजमा च्या वाढीसाठी pH खूप महत्वाची असते.
rajma शेती लागवड कधी करावी :
rajma शेती ( kidney beans farming) ही हिवाळा सुरू झाल्यावर केलेली चांगली असते . लागवड ही दोन प्रकारे करतात एकदा रोप तयार करून आणि दुसरा म्हणजे डायरेक्ट बियाणे जमिनी मध्ये लागवड करून.
लागवडीची वेळ : ऑक्टोंबर ते नोव्हेंबर मध्ये
rajma ची सुरुवात ही हिवाळा सुरू झाल्यावर ऑक्टोंबर ते नोव्हेंबर या महिन्याच्या मध्येच झाली पाहिजे जेणेकरून पीक काढणी वेळेवर करता येते.
rajma ( kidney beans ) पूर्व मशागत कशी करावी :
Rajma ची बियाणे directly शेतात लावू नये. दोन प्रकारे आपण राजमा ची मशागत करू शकतो. पहिली पद्धत म्हणजे राजमा ल जास्त सूर्य प्रकाशा मध्ये कमीत कमी 3 दिवस वाळू द्यावे . बियाणे वाळून झाल्यावर बुरशीनाशक chemical सोबत मिक्स करावे . बुरशीनाशक chemical मुळे राजमा बियाणे खराब होत नाही ,
बुरशीनाशक एक protection सारखे काम करते.बियाणे जमिनी मध्ये लागवड केल्यावर इतर किडे व बुरशी पासून पण सुरक्षित राहते.
दुसरी पद्धत म्हणजे rajma ( kidney bean) बियाणे शेतात directly न लावता कमी जागे मध्ये त्यांची रोपे तयार करून घ्यावे .रोप तयार करताना medium level पाणी वापरावे, त्यामुळे रोप जळत नाही.
रोप तयार झाल्यावर 15 ते 20 दिवसांनी ते रोप शेतात पेरणी / लागवड करायला तयार झालेले असतात. अश्या दोन पद्धतीनें आपण शेतकरी rajma शेती ( kidney beans farming) करू शकतो.
rajma च्या सुधारित जाती :
राजमा हे पीक खूप काळापासून चालत आलेले पीक आहे ,या मध्ये विविध प्रकारच्या जाती आणि varity सापडतात . त्यांची नावे खालील प्रमाणे दिलेली आहे
1) फुले rajma
2) वरून rajma
राजमा बियाणे प्रमाण :
अनुभवी शेतकरी मंडळी च्यानुसार प्रति एक हेक्टर राजमा लागवड करण्यासाठी 25 ते 30 किलोग्रम बियानाची गरज पडते
बियाणे लावल्यानंतर 65 ते 70 दिवसामध्ये राजमा ची पहिली कापणी किंवा पीक काढणी आपण शेतकरी करू शकतात.
परंतु काही वेळेस , आंतरपीक असल्यास कमी बियांमध्ये पण सुद्धा काम होऊ शकते. त्यामध्ये आपण कोणते पीक आंतरपीक म्हणून शेती करणार आहोत त्यावर राजमा ची लागवड कशी आणि किती करावी हे समजते.
जर राजमा ही सोयाबीन सोबत पीक घेण्याचा प्रयत्न करत असाल तर त्यामध्ये आपल्याला हेक्टरी 15 ते 20 कीलोग्रम राजमा बियांमध्ये लागवड करू शकतो.
आणि तेच जर आपण राजमा स्वतंत्र पीक घेणार असू तर दुप्पट बियानाचा वापर आपल्याला करावा लागेल .
अनुभवी शेतकरी एरंडी चे पीक आंतरपीक म्हणूनच घेतात .
बियानांच प्रमाण योग्य प्रमाणात असेल तरच पीक चांगल्या प्रमाणे बहरते व नफा पण जास्त भेटते ,त्यामुळे बियाणांच्या प्रमाणावर जाणीवपूर्वक लक्ष दिले गेले पाहिजे .
अश्या प्रकारे आपण जमीन आणि बियाणे यांच्या प्रमाणाचा समतोल साधावा.
rajma पेरणी पद्धत :
rajma पेरणी करावी किंवा rajma ची लावणी करावी हा प्रश्न शेतकरी लोकांना नेहमी पडत असतो राजमा ची पेरणी केल्यावर rajma च्या झाडामध्ये अंतर जास्त ठेवावे .पण त्यापेक्षा राजमा आपण हाताने पण शेतात विशिष्ट अंतरावर लावू शकतो .म्हणून आपण 3 ते 4 फूट अंतरावर राजमा ची लावणी झाली पाहिजे . जास्त अंतरावर राजमा लागवड केल्याने झाडाची quality जास्त राहते , त्यामुळे rajma पीक पण चांगले येते.
जशी आपण कपाशी ची पिकासाठी विशिष्ट अंतरावर फुली तयार करून त्यामध्ये बियाणे लावते तसेच आपण शेती तयार करून mulching paper टाकून बेड तयार
करून टोकण यंत्राने seed लावावे .
नंतर 3 दिवसांनी स्प्रिंकरलेर लावून त्यावर 30 min पाणी फवारणी करावी .जेणेकरून seed ओले होऊन लवकर उगून येते.
Rajma ची पेरणी अंतर आणि खोली::
राजमा पीक लागवड करताना 3 ते 4 फूट अंतर ठेवावे की त्यामुळे पीक चांगले वाढते.
लागवड करताना seed चांगले प्रकारे 3 ते 4 इंच खोली वर लावावे आणि त्यावरून माती टाकावी.आणि बियाणे कव्हर करून घ्यावे.
rajma पिकातील आंतरपिके ::
खालीलप्रमाणे आपण राजमा पिकातील आंतरपिके लागवड करू शकतो
हरबरा
उडीद
मुंग
तूर
काकडी
टोमॅटो
वांगे
कांदे
लहसून
मेथी शोपा
कपाशी
फळबाग
rajma आंतरमशागत ::
राजमा लागवड केल्यावर आंतरपिके घेतल्यावर आपण आंतरपिके अगोथर काढून घ्यावे. आंतरपिके काढल्यावर परत पिकांना च्या मध्ये वाखरून घ्यावे .त्यामुळे राजमा पिकाची चांगली वाढ होण्यास मदत होते .
जास्त वाढ झाल्यावर फुले पण खूप जास्त प्रमाणात लागतात.अशाप्रकारे आपण कोणत्याही राजमा मधील आंतरपीक ची मशागत करू शकतो व राजमा लागवड करू शकतो.
rajma शेती ( kidney beans farming) पाणी व्यवस्थापन::
rajma शेती मध्ये सर्वात महत्त्वाचे ठरते ते म्हणजे पाणी व्यवस्थापन, कारण राजमा पीक हे कमी पाण्यात येणारे पीक असून कोणत्याही वातावरणात येते.
जास्त पाणी राजमासाठी हानिकारक ठरते .
जास्त पाणी दिल्यास राजमा चे झाड जळण्याची शक्यता जास्त असते. 21 दिवसाच्या अंतरावर एक पाणी फवारणी करणे असते .आणि जर पाऊस पडला असेल तर विहिरी मधील पाणी राजमा ला देऊ नये.
राजमा ही कमी पाण्यात जास्त पीक देणारी प्रजात आहे .आणि साधारण खडकाळ शेती मध्ये पण पीक चांगले येऊ शकते .मात्र मशागत चांगली करावी लागेल.
खते कोणती वापरावी :
सेंदिय खतांचा वापर जास्त करावा जेणेकरून खर्च कमी लागेल आणि जमीन पण पोषक राहील.त्यामधे शेनखते,लेंडीखत, वेगवेगळ्या पेंडीची खते, लिंबोल्या खत, हाडांचा चुरा , मासळी खत , नपेड खत , गांडूळ खत , कंपोस्ट खत , आणि ऑरगॅनिक wastage पासून बनलेल खत .
आणि जर वरील सेंद्रिय खत उपलब्ध होत नसेल किंवा तयार करता येत नसेल तर आपण खालीलप्रमाणे दिलेली chemical युक्त खते वापरावी.
युरिया
डी ए पी
परंतु chemical युक्त खते वापरण्या agother आपण माती परीक्षण करून घेतले पाहिजे .माती परीक्षण केल्यावर कोणते खनिजे माती मध्ये कमी प्रमाणात असेल ते कळते, त्या नंतर त्याच खताचा वापर राजमा शेती साठी करावा.
कीड :
rajma शेती लागवड करताना हवामान बदल होत असतात त्या वेळेस विविध प्रकारचे कीड किंवा रोग त्या राजमा च्या झाडाला होऊ शकतात .त्यामध्ये सर्वात जास्त कीड लागते ती म्हणजे तांबे रोग. कीटकनाशक फवारणी करावी.
कीटकनाशके कोणती वापरावी :
खालीलप्रमाणे दिलेले कीटकनाशके काळी आली किंवा बुरशी नियोजन करण्यासाठी वापरू शकतात.
1) tripple attack insecticide
2) tricogaurd fungus
काढणी आणि मळणी :
राजमा लागवड झाल्यानंतर ज्या पण hybrid प्रजाती आहेत त्या 2 महिन्यानंतर पीक काढणी करायला येतात .
त्यानंतर सर्व पीक जमा करून कडक उन्हात वाळू घालावे.त्यानंतर यंत्राच्या साह्याने पीक तयार करून घ्यावे , आणि पोथ्या मधून जमा करून साठवून ठेवावे.
उत्पादन : राजमा चे उत्पादन खालीलप्रमाणे होऊ शकते.
प्रति हेक्टरी 20 ते 25 क्विंटल होऊ शकते
प्रति एकर 8 ते 12 क्विंटल होऊ शकते
बाजार भाव :
2023 मध्ये 8000 रुपये प्रति क्विंटल
2024 मध्ये 8600 रुपये प्रति क्विंटल
2025 मध्ये 10000 रुपये पेक्षा जास्त बाजार भाव मिळण्याची शक्यता आहे.
FAQ :::
1) rajma शेती मातीसाठी योग्य आहे का ?
उत्तर = राजमा चे झाडे आणि त्यातील जीवनसत्त्व हे मातीसाठी पोषक असते . राजमा चे झाड नैसर्गिक रीत्या वनस्पती ला पोषक द्रव्य प्रदान करते.
2) rajma शेतीचे फायदे काय आहेत ?
उत्तर = प्रोटीन आणि व्हिटॅमिन बनवतात .
3) rajma शेती , हरभरा शेती ला पर्याय आहे का ?
उत्तर = होय. कारण राजमा या पिकाला बाजार भाव जास्त आहे.
4) rajma ला इंग्लिश मध्ये काय म्हणतात ?
उत्तर = kidney beans असे म्हणतात .
click here for video https://youtu.be/8C7KcqMxiko?si=RkD8Jyh3GfqqFjeA